جمعیت و مهاجرت1

مجموعه سیاستهای جمعیتی و توسعه نامتوازن باعث شده که مهاجرت بین استانهای کشور رشد زیادی داشته باشد. این موضوع باعث ایجاد مشکلاتی در سطوح مختلف جامعه شده است.

به نام خدا

جمعیت، مهاجرت و توسعه 1

موضوع نرخ رشد جمعیت و میزان مهاجرت و ارتباط آن با توسعه در سطح منطقه ای و ملی به یکی از مباحث روز کشور تبدیل شده است. قصد داریم که در چند یادداشت کوتاه این مساله را از دیدگاههای مختلف مورد بررسی قرار دهیم. ابتدا به بحث عدم توازن در توسعه و نرخ رشد جمعیت در مناطق مختلف کشور می­پردازیم. در اوایل دهه هفتاد  تغییر سیاست جمعیتی و حرکت به سمت خانواده های با تعداد فرزند کم آغاز شد. سیاست جدید به دلایل مختلف از جمله موانع فرهنگی و مذهبی در مناطق مختلف کشور به طور متوازن اجرا نشد. این موضوع باعث شد که در برخی استانها از جمله استانهای مرکزی مانند یزد و اصفهان نرخ باروری از حد جانشینی پایین تر بیاید و در برخی استانها از جمله استانهای شرقی و جنوبی این نرخ با تفاوت معناداری بیشتر باشد. همزمان  توسعه اقتصادی هم در مناطق مختلف کشور متوازن نبوده است و روند آن برعکس تغییرات جمعیتی بوده است. نتیجه طبیعی این فرآیند این بوده که در استانهای مرکزی برخی ظرفیتها خالی می­شود و تقاضا برای نیروی کار ارزان زیاد می­شود و از طرف دیگر برخی مناطق کشور با بیکاری مفرط جوانان و نبود ظرفیت کافی برای جذب آنها مواجه می شوند. نتیجه این تغییرات نامتوازن، بوجود آمدن سیل عظیم مهاجرت درون کشور است. پدیده مهاجرت تا حدی از جنبه های فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی مثبت است. اما وقتی از یک حد معمول فراتر رود آثار منفی آن به تدریج نمایان می­شود. در این شرایط هم استانهای مهاجرفرست آسیبهای زیادی می­بینند و هم استانهای مهاجرپذیر دچار مسائل متعدد می­شوند. در استانهای مهاجرفرست بین افراد خانواده و جوانان مهاجرت کرده جدایی می­افتد، این مناطق نیروی جوان و مستعد خود را از دست می­دهد که متاسفانه باعث می­شود نرخ بیکاری این استانها تشدید شود. از طرفی ،استانهای مهاجرپذیر هم درگیر مسائل فرهنگی و اجتماعی متعددی می­شوند. در استانهای مهاجرپذیر بیشتر افراد به خاطر این که در خانواده کم جمعیت رشد یافته اند دارای تحصیلات عالی هستند طبیعتا برای همه افراد تحصیلکرده شغل متناسب با تخصصشان در همان شهر پیدا نمی شود و بخش زیادی از اقشار تحصیلکرده این شهرها مجبور به مهاجرت به کلانشهرها یا حتی خارج از کشور می­شوند. در استان و شهر یزد به دلیل موقعیت جغرافیایی و شرایط کویری این فرآیند شدیدتر است. این مساله در بلند مدت باعث خواهد شد که شهر از فرهنگهای اصیل خود فاصله گرفته و در تکانه های اقتصادی و فرهنگی تاب آوری کمتری داشته باشد. بهترین راه یا در واقع تنها راه برای حل این معضل این است که به مقوله توسعه یک نگاه همه جانبه داشته باشیم و پیشرفت را تنها در احداث چند کارخانه نبینیم.